UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki Mahmut Bey Camii’nin bulunduğu köyde kazı çalışması başlatıldı

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan ve halk arasında ’Çivisiz Cami’ olarak bilinen Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii’nin bulunduğu köyde başlatılan kazı çalışmalarıyla, 14. yüzyıldaki Türk yerleşiminin ortaya çıkartılması hedefleniyor.

Kastamonu Valiliği himayelerinde, Kuzey Anadolu Kalkınma Ajansı (KUZKA) koordinasyonunda yaklaşık 4 yıl süren çalışmalar neticesinde, Kastamonu Merkez ilçesineki Kasaba köyünde bulunan ve halk arasında ’Çivisiz Cami’ olarak da bilinen Mahmut Bey Camii, 2023 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alarak “Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri” kategorisinde tescil edildi.UNESCO Dünya Mirası Listesine girdikten sonra Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii ile ilgili çeşitli projeler ve çalışmalar yürütülmeye başlandı. Bu çalışmalar çerçevesinde Kastamonu Müze Müdürlüğü koordinesinde, Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Anar Azizsoy’un akademik danışmanlığında çevresinde arkeolojik kazı çalışmalarına başlandı. Kazı çalışmaları neticesinde, 1366 yılında inşa edilen Mahmut Bey Camii’ne yaklaşık 50 metre uzaklıkta bulunan ve aynı tarihte yapıldığı düşünülen cami hamamında başlanılan kazı çalışmalarıyla Türk yerleşimi ortaya çıkarılması hedefleniyor. Mahmut Bey Camii’nin çevresinde hamam dışında külliyeyi andıran farklı yapılar ile mezarların da olduğu düşünülüyor. Bu çerçevede Kastamonu Müze Müdürlüğü koordinesinde, Karabük Üniversitesi’nden gelen öğrencilerle birlikte, Azizsoy’un akademik danışmanlığında kazı çalışmaları yürütülüyor. Arkeolojik kazı çalışmalarının bu yıl içerisinde de devam edeceği ifade edildi.

“Geçtiğimiz yıl itibariyle Mahmut Bey Camii çevresinde kazı çalışmasına başladık”

Yürütülen kazı çalışmalarıyla ilgili bilgiler veren Prof. Dr. Anar Azizsoy, “2022 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü izni ile başladığımız Türk-İslam dönemi yüzey araştırmalarının üçüncü sezonunu bu yıl tamamladık. Geçen yıl yaptığımız araştırma sırasında hatta öğrencilerimiz ile birlikte yaptığımız teknik geziler sırasında Kasaba Köyünde bir hamamın olduğunu gördük. Hamam ile ilgili araştırmalarımızı arşiv üzerinden derinleştirdikçe daha öncesinden var olan çalışmaların bilmekle beraber bu yıl itibariyle Kastamonu Müze Müdürlüğünün başkanlığında yine Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü izni ile Kastamonu Müze Müdürü Erol Kale’nin başkanlığında ve benim danışmanlığımda burada bir kazı çalışmasına başladık. Müze kurtarma kazısı olarak 31 Ekim’de kazıya başladık. Bilindiği üzere Mahmut Bey Camii, 1366 yılında Candaroğulları’ndan Mahmut Bey tarafından yapıldı. Kitabesi kısa ve Arapçadır, hicri tarihi ile 798 yılına ait olduğu yazıyor. Cami, Adilbey oğlu büyük emir Mahmut Bey tarafından Candaroğulları’nca yaptırılmıştır” dedi.

“Hamamın dışında ciddi manada bir Türk yerleşim dokusunun var olduğunu kanıtlayan yapılarda var”

Hamamın dışında Türk yerleşim dokusunun olduğunu kanıtlayan yapıların bulunduğunu ve bunu ortaya çıkarmak için bu yılda kazı çalışmalarına devam edeceklerini söyleyen Prof. Dr. Azizsoy, “Bilindiği üzere Türk kültüründe gelenek olarak cami yapımıyla birlikte hamam inşası da gerçekleştirilir. Bunu Selçuklu Devletinden itibaren Anadolu’nun çeşitli yerlerinde örnekleri mevcuttur. Biz de Mahmut Bey Camii ile bağlantısının ne denli olup olmadığının üzerine yaptığımız araştırmaları bu sene yaptığımız kazı ve devamında sürdüreceğimiz çalışmalarla birlikte daha da açığa çıkaracağımızı umuyoruz. Camiyle mesafesi 52 metre. Sadece hamam değil, aynı zamanda burada ciddi manada bir Türk yerleşim dokusunun var olduğunu kanıtlayan yapılarda var. Hamamın dışında Mahmut Bey Camii’nin az aşağında Saray Camii, çifte hamam bulunuyor, başka kalıntılarda mevcut. Yoğun olarak bu bölgede bir Türk kimliğinin kültürünün varlığını somut olarak belgeleyecek olan yerleşim dokusunu söyleyebilmemize imkan tanıyan yapılar bulunuyor. Tarihe baktığımız zaman hanedanın varlığını da yani Mahmut Bey ile değil Mahmut Bey’den sonrasında da oğluna ait bir mezarın bulunduğu, annesine ait bir türbenin olma ihtimali bu tezimizi daha da destekler nitelik taşıyor. Dolasıyla sadece burada hamam değil, aynı zamanda başka yapı topluluğunun ortaya çıkarılmasıyla birlikte Türklerde bir gelenek haline gelen bir külliye olma ihtimali de ister istemez akla gelmiyor değil. Elbette kazı ve araştırma çalışmalarının devam etmesiyle birlikte daha çok netlik kazanacak. Fakat hiç şüphe yok ki turistik açıdan da burasının gelişimine ciddi manada katkı sunacaktır bu durum” diye konuştu.

“Hamamında aşağı yukarı 14. yüzyıllarında camiyle eşdeğer olduğunu düşünüyoruz”

Kazı çalışması yaptıkları cami hamamının da Mahmut Bey Camii ile eşdeğer olarak 14. yüzyılda yapıldığını düşündüklerini ifade eden Prof. Dr. Azizsoy, “Alınan izinler doğrultusunda ilk etapta yaptığımız buradaki kazı çalışması daha sonrasında da planlanan restorasyon çalışmalarıyla devam ederken, bir taraftan bizim başka kazı çalışmaları ikinci planda hedeflediğimiz çifte hamamda gerçekleşecektir. Hamamlara da baktığımızda literatürde çok çeşitli şekillerde isimlendirilmiş olduğunu görüyoruz. Örneğin hem saray hamamı hem vakıf hamamı tanımı geçiyor. Ben, cami hamamı olarak isimlendirilmesinin daha doğru olacağını düşünüyorum. Caminin kitabesinden anlaşılacağı üzere 1366 yılında net olarak yapıldığı bilinirken hamamında aşağı yukarı 14. yüzyıllarında camiyle eşdeğer olduğunu akla getiriyor. Devamında diğer yapılara da baktığımızda burasının beylik dönemine ilişkin olarak bir hanedan mensubiyeti kazanmış olduğunu, böylece sonraki aşamalarda da yapılacak olan araştırmalarda daha da somut olarak netlik kazanacaktır” şeklinde konuştu.

“Yerleşim yerinde sonraki evrelerde yapılacak kazı çalışmalarıyla bu dokunun rengi değişecektir”

Kasaba köyünde ciddi manada tarihi bir birikimin olduğunu belirten Prof. Dr. Azizsoy, “Kastamonu denildiği zaman Türk yerleşiminin ilk Hüsamettin Çoban ile birlikte ikta olarak bu toprakların verilmesiyle birlikte merkez edinmiş olduğu biliniyor. Kasaba köyünün de yine tarihte Çobanoğulları dönemi ama net olarak Candaroğulları döneminde artık yerleşim olarak burasının kullanıldığını kaynaklardan öğrenmekteyiz. 14. yüzyıl ile 17. yüzyıl arasında hatta Kasaba köyünde nüfusun 25 bin kadar olduğunu söyleyebiliyoruz. Dolayısıyla bu kadar ciddi bir birikimi, yer altındaki tarihi mirası barındırmış olduğunu düşündüğümüz, buna inandığımız yerleşim yerinde sonraki evrelerde yapılacak olan kazı çalışmalarıyla elbette bu dokunun rengi hiç şüphesiz değişecektir” ifadelerini kullandı.

Mahmut Bey Camii hakkında

Kastamonu’nun Merkez ilçesine bağlı Kasaba köyünde bulunan Mahmut Bey Cami, üst örtüsünün bindirme tekniğiyle inşa edilmesi nedeniyle halk arasında "Çivisiz Cami" olarak biliniyor. Candaroğulları Beyliği Dönemi’nde 1366 yılında Mahmut Bey tarafından inşa ettirilen Cami, kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı ve 17,9x11,55 metre boyutlarındadır. Dış duvarları moloz taştan inşa edilen caminin iç mekanında tamamen ahşap tercih edilmiştir. İç mekanda mihrapta ve pencere çerçevelerinde alçı, kitabe levhası ve giriş kapısının söve ve lentolarında mermer kullanılmıştır. Anadolu Türk mimarisinde Kasaba Köyü Mahmut Bey Camii mimari, malzeme-teknik özelliklerinin yanı sıra tüm iç mekana yayılan süslemeler dikkat çekiyor.

(Vİ-MK-