Ermeni kuvvetleri 25 Şubat'ı 26 Şubat'a bağlayan gecede Hocalı kasabasında, 83 çocuk, 106 kadın ve 70'den fazla yaşlı dahil olmak üzere toplam 613 kişiyi katletti. Yaşanan sadece insanların katledilmesi değildi. Cesetler üzerinde yapılan incelemelerde bir çoğunun yakılmış olduğu, gözlerinin oyulduğu tespit edildi. Hamile kadınlar ve çocukların da bu vahşete maruz kaldığı belirlendi. Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de, katliamın 26. yıl dönümünde anma töreni için binlerce kişi, Azatlık Meydanı'ndan "Hocalı Anıtı"na yürüdü.
AZERBAYCAN'DA RESMİ TÖREN
Azerbaycan Cumhurbaskanı İlham Aliyev Anıtın önünde resmi törenle karşılandı. Törene bakanlar, milletvekilleri ile Türkiye'nin Azerbaycan'daki Büyükelçisi ile birlikte çok sayıda bürokrat yer aldı.
Cumhurbaşkanı Aliyev, törende anıt önüne çelenk bırakarak saygı duruşunda bulundu. Sonra Cumhurbaşkanın birinci yardımcısı Mihriban Aliyeva, Başbakan Artur Rasizade, Milli Meclis Başkanı Oktay Esedov, anıta gül ve karanfil bıraktı.
HOCALI ANITI'NA AKIN ETTİLER
Törenin resmi kısmından sonra binlerce Azerbaycanlı, Ermenilerin katlettiği 613 kişiyi anmak ve saygı duruşunda bulunmak için Hocalı Anıtına akın etti. Büyükelçilik çalışanlarıyla birlikte Hocalı Abidesi'ni ziyaret eden Türkiye'nin Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, "26 yıldır Azerbaycan halkı 613 kardeşinin acısıyla yaşıyor. Biz Türkiye Cumhuriyeti olarak Azerbaycan halkının bu acılı gününde yanında olmaya devam edeceğiz. Bu yaşananlar sadece Azerbaycan'ı değil, bütün Türk milletini hedef alan çok alçakça bir saldırıdır. Bu cinayeti gerçekleştirenlerin artık adalet önüne çıkıp hesap verme vakti çoktan gelip geçmiştir. Bu çığlığımızı her sene daha da yüksek sesle duyurarak, Hocalı'ya adaletin gelmesi için elimizden gelen çabayı harcamaya devam edeceğiz" dedi.
Resmi törenin ardından binlerce Azerbaycanlı, Ermenilerin katlettiği 613 kişiyi anmak ve saygı duruşunda bulunmak için Hocalı Anıtı'na akın etti.
HOCALI KATLİAMI'NDA NELER YAŞANDI?
Ermeni güçleri 26 Şubat 1992 tarihinde, Azerbaycan 'ın Dağlık Karabağ bölgesindeki Hocalı kasabasında Azerbaycanlı sivilleri toplu şekilde katletti. Hocalı'da 106'sı kadın ve 63'ü çocuk olmak üzere 613 Azerbaycan Türkü şehit edilirken, 150 kişi kaybolmuş, 487 kişi de ağır yaralanmıştı. Cenazeler üzerinde yapılan incelemelerde, insanların yakıldığı, gözlerinin oyulduğu ve başlarının kesildiği ortaya çıkmıştı. Her yıl 26 Şubat tarihinde Bakü'de düzenlenen törenlerde bir dizi insan, 1992 senesinde Dağlık Karabağ Hocalı şehrinde masum olarak katledilen sivillerin hatırasına övgüde bulunur.
ASKERİ ÇATIŞMALAR
Azerbaycan'da bu trajik olaylar, Azerbaycan halkına karşı soykırım olarak, insanlığa karşı işlenen en katı suçlardan biri gibi değerlendirilir. Bu olayların politik açıdan doğru bir şekilde değerlendirmesini yapmak için tarihe başvurmak gerekir. Eski SSCB'nin dağılmasından sonra, yeni kurulan devletlerin topraklarında etnik bölücülük eşliğinde askeri çatışmalar patlak verdi. Azerbaycan'da Dağlık Karabağ ihtilafı, Gürcistan'da Abhazya ile Güney Osetya, Moldova'da Transdinyester sorunları bölgenin tamamını tehdit eden canlı örneklerdir.
ERMENİ SALDIRILARI
Bununla birlikte, Dağlık Karabağ'da durum 1988 senesinden itibaren kademeli olarak tırmandı, 1990 sonlarında 1991 başlarında sadece bu topraklarda değil, aynı zamanda Azerbaycan'ın Ermenistan'la olan sınır bölgelerinde açık Ermeni saldırıları başladı. Aynı yılın Haziran-Aralık aylarında Ermeni silahlı kuvvetlerinin saldırısı sonucunda Khocavend'in Garadağlı köyünde ve Askeran ilçesinin Meşeli köyünde 12 kişi öldürüldü, 15 kişi yaralandı.
YAĞMALAMA VE YIKIM
1991 Ağustos ile Eylül aylarında, Şuşa-Cemilli, Agdam-Khocavend ve Agdam-Garadağlı güzergahları üzere hareket eden otobüslerin ateşlenmesi sonucu 17 kişi hayatını kaybetti ve yaklaşık 90 Azerbaycan'lı yaralandı. Sonuç olarak, aynı yılın sonlarına doğru askeri çatışmalar büyük ölçek alarak yaygınlaştı ve Karabağ'ın yüksek mevkiindeki yaklaşık 30 yerleşim alanı, aynı zamanda Tug, İmaret-Gervend, Sırkhavend, Meşeli, Cemilli, Umudlu, Garadaglı, Kerkicahan ve diğerleri dahil olmak üzere stratejik açıdan önem taşıyan Azerbaycan köyleri Ermeniler tarafından tahrip edildi, yağmalandı ve yakıldı. Karabağ'ın dağlık bölgesindeki son Azerbaycan yerleşim alanlarının Ermeni ordusu tarafından işgali 1992 senesinde tamamlanmış oldu.
4 AY ÖNCE ŞEHRE GİDEN YOLLAR KAPATILDI
Azerbaycanlı bir nüfusa sahip olan Hocalı kenti, 926 kilometrekarelik alana sahip olmakla, Khankendi'nin kuzeydoğusuna 12 kilometre uzaklıkta, Ağdam-Şuşa ile Askeran-Hankendi yolları arasında bulunur. Stratejik açıdan önemli bir pozisyona sahipti ve burada Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesindeki tek havaalanı bulunurdu. Şehrin nüfusu (kendi mevcudiyeti ile) ve kendini savunma kuvvetleri (aktif koruma) bölücü teröristlerin planlarını engelledi, şöyleki, Askeran-Hankendi yolunun kontrol altına alınması ve havaalanının ele geçirilmesi tüm Dağlık Karabağ'ın tamamının yakalanmasını kolaylaştırdı. Bu nedenle trajediden dört ay önce, Ekim 1991'den itibaren şehre giden tüm otomobil yolları kapatıldı ve Hocalı asıl olarak kuşatılmış oldu.
İLETİŞİM ZİNCİRİ KOPTU
2 Ocak 1992'den itibaren şehre elektrik tedariki durduruldu. Nüfusla bağlantı helikopterle sağlanarak destekleniyordu, ancak 28 Ocak'tan itibaren Ermenistan tarafından Ağdam'dan Şuşa'ya uçan MI-8 (3 mürettebat ve 41 yolcu hayatını kaybetti) helikopteri vuruldu ve böylece hayati iletişim zinciri tamamen kopmuş oldu.
KATLİAM: 613 İNSAN HAYATINI KAYBETTİ
Sonuç olarak, 1992 yılı 25-26 Şubat gecesi Ermenistan silahlı kuvvetlerinin Khankendi'de bulunan, eski SSCB 4. Ordu 23. Bölümünün bir parçası sayılan 366. motorlu piyade alayı 10 tank, 16 zırhlı personel taşıyıcı, 9 piyade savaş aracı, 180 askeri uzman kadro ve çok sayıda insan gücüyle Hocalı'yı kuşattı. Silahsız sivillerden yaklaşık 3.000 kişi düşmandan kaçmak için şehri terk etti. ve o sırada silahsız insanların katledilmesi başlandı. Kent tamamen yok edildi ve kent nüfusu acımasızcasına öldürüldü. Kötü istatistikler, resmi verilere göre o gece 63 çocuk, 106 kadın, 70 yaşlı olmak üzere 613 kişi hayatını kaybetti.