Ortadoğu adeta bir cadı kazanı. Bu karmaşık siyasi tablo, özellikle Suriye'deki çatışma alanlarında derinleşiyor. Bu karmaşıklığın merkezinde ise Heyet Tahrir el-Şam (HTŞ) ve lideri Ebû Muhammed el-Colani bulunuyor Suriyelilerin tabiriyle "Esad'ı Deviren Adam" Peki, HTŞ’nin siyasi kimliği nedir? Colani kimdir?

Colani'nin El-Kaide Geçmişi ve El-Nusra Cephesi

Ebû Muhammed el-Golani'nin siyasi ve askeri kariyeri, özellikle El-Kaide ile olan bağlarıyla başlamıştır. Colani, 2000’lerin başında Irak’ta El-Kaide’nin lider kadroları arasında yer aldı ve bu sırada ABD’nin Irak’a müdahalesine karşı gerilla savaşını organize eden kilit isimlerden biri oldu. 2008 yılında Amerika'nın Irak'tan çekilmesiyle mahkumlara genel af çıktı ve çıkan isimlerden biri de Colani'ydi. Daha sonra Colani, 2011 Suriye’deki iç savaşın başlangıcında altı kişilik özel bir ekiple Suriye'ye geçti ve El-Nusra Cephesi’ni kurarak bu grubu El-Kaide’nin Suriye’deki resmi kolu olarak tanıttı. Bağdadi resmi olarak Irak ve Sam İslam Devleti (IŞİD) nin resmen kurulduğunu duyurdu ve kendisini halife ilan etti.

El-Nusra Cephesi, Suriye’deki diğer muhalif gruplara kıyasla daha organizeydi. Ancak Colani, zaman içinde uluslararası baskılar ve yerel dinamikler nedeniyle El-Kaide ile olan resmi bağlarını koparma kararı aldı. Bu hamle, hem çıkar hem de bölgesel meşrulaşma çabası olarak değerlendirilebilir. Çünkü uluslarası arenada terör örgütü listelerine girmek iyi bir imaj yaratmıyordu.

Colani ve IŞİD ile İlişkileri

Colani’nin IŞİD ile olan ilişkisi, Suriye’deki cihatçı gruplar arasındaki çatışmaları anlamak için kritik bir noktadır. Colani, ilk olarak Irak’ta IŞİD’in lideri Ebubekir el-Bağdadi ile çalışmış ve El-Nusra’nın kurulmasında Bağdadi’den destek almıştır. Ancak, 2013 yılında Bağdadi’nin El-Nusra’yı feshederek IŞİD’i Suriye’ye genelleştirme çabası, Colani’nin bağımsız bir liderlik pozisyonu almasına yol açtı. Bu noktada Colani, Bağdadi’nin otoritesini reddederek El-Nusra Cephesi’nin El-Kaide’ye bağlı kalmaya devam edeceğini açıkladı.

Bu kopuş, IŞİD ile El-Nusra arasında kanlı bir rekabeti tetikledi. Her iki grup, Suriye’deki kontrol alanları ve kaynaklar üzerinde savaştı. Colani’nin liderliğindeki El-Nusra, daha yerel halkı kapsayıcı bir strateji izlerken, IŞİD daha şiddet yanlısı ve ülkeler arısı bir hilafet ideolojisi benimsedi. Yani uzun lafın kısası en başta amaçları radikal islamcı kimlikleriyle cihatçı politikalar gütmekti fakat iş mevkiye gelince çıkar çatışması yaşandı.

HTŞ'nin Siyasi Kimliği

HTŞ, 2017 yılında bir dizi grupların birleşmesiyle oluşan ve kökeni el-Kaide’ye dayanan radikal bir islamcı gruptur. Ancak, Colani’nin liderliğindeki HTŞ'nin, son yıllarda bölgede stratejik bir kimlik dönüşümü yaşadığı açık. El-Kaide ile olan bağlarını kopardığını ilan eden HTŞ, bölgede şiddet yanlısı cihatçı bir grup imajından uzaklaşıp daha “ılımlı” bir muhalif hareket gibi davranmaya başladı. Kadınlara yasal haklarının verileceğini söyleyen Colani aynı zamanda karşımıza takım elbiseyle çıkarak Seküler bir imaj çizmeye çalışıyor. Bu durum, Colani’nin hem bölgede bir lider olarak öne çıkma hem de uluslararası alanda meşrulaşma çabalarının bir parçası olarak değerlendirilebilir.

Colani’nin Rolü ve Stratejileri

Ebû Muhammed el-Colani, HTŞ’nin lideri olarak sadece askeri bir figür değil, aynı zamanda bu saaten sonra siyasi bir aktördür. Onun liderliği altında HTŞ, çok boyutlu bir strateji izliyor. HTŞ, kontrol ettiği İdlib bölgesinde yerel halkın desteğini kazanmak için sosyal hizmetler sağlıyor ve şeriata dayalı bir hukuk sistemi sunuyor. Bu, halk nezdinde belli bir kabul görmesini sağlıyor. Colani, Batı’ya ve bölgesel aktörlere HTŞ’nin daha çıkar odaklı bir hareket olduğunu göstermeye çalışıyor. Bu kapsamda, radikal gruplarla olan işbirliklerini azaltıyor ve uluslararası kamuoyunda “meşru bir muhalefet” algısı yaratmaya çalışıyor. Aynı zamanda HTŞ, Türkiye ile karmaşık bir ilişki içinde. Türkiye’nin bölge politikalarına çok fazla direnmeden uyum sağlayan grup, bir yandan da özerk bir yapının devamını savunuyor. Fakat HTŞ hala Türkiye tarafından bir terör örgütü olarak tanınıyor.

Colani Batı'nın Kuklası Mı?

Colani'nin yükselişinin Batılı ve bölgesel güçler tarafından desteklendiği de iddia edilmektedir. Örneğin, İsrail'in Suriye'deki bazı isyancı gruplara silah ve lojistik destek sağladığına dair raporlar bulunmaktadır. Eski İsrail Genelkurmay Başkanı Gadi Eisenkot'un, isyancı gruplara "hafif silahlar" sağladığını itiraf ettiği belirtilmiştir. Esad düştükten 1 gün sonra İsrail'in Golan Tepelerini alması da akıllarda soru işaretleri bırakıyor. Ayrıca, Colani'nin İsrail ile doğrudan bir çatışma istemediği ve Suriye topraklarının İsrail'e yönelik saldırılar için kullanılmasına izin vermeyeceğini ifade ettiği bilinmektedir.

Uzun Lafın Kısası...

HTŞ ve Colani'nin siyasi kimliği, sadece radikal çatışma stratejilerine değil, aynı zamanda bölgedeki çıkar oyunlarına da uyum sağlayan bir yapıyı temsil ediyor. Suriye’nin geleceği, bölgedeki çatışmanın yönetilmesine, uluslararası çıkarların uyumuna ve HTŞ gibi grupların stratejik adımlarına bağlı olarak şekillenecek. HTŞ'nin hem bir tehdit hem de potansiyel bir siyasi aktör olarak oynayacağı rolü iyi anlamak, bu denklemi çözmek için hayati önem taşıyor. Peki sizce Suriye'yi neler bekliyor?